Wiemy co warto zobaczyć na Warmii! Czy Warmia jest wyjątkowa?

Mikołaj Kopernik, czerwona cegła, zielone łąki i lasy, historia Prus, przydrożne kapliczki, biskupi, warmińska gwara, gościnni mieszkańcy. Co myślisz słysząc "Warmia"? My myślimy, widzimy i wspominamy właśnie to. Bo tego doświadczyliśmy, słyszeliśmy i dotknęliśmy w czasie wizyty studyjnej zorganizowanej wspólnie z Warmińsko-Mazurską Organizacją Turystyczną. I o tym wszystkim chcemy Ci opowiedzieć.

Archikatedra we Fromborku na Warmii

Na początku lipca ruszyliśmy na Warmię. Wróciliśmy, przebraliśmy zdjęcia i myśli, i zaczynamy cykl artykułów o tej historycznej krainie na północnym-wschodzie Polski. Specjalnie dla Ciebie odkrywaliśmy Warmię, żebyś wiedział, co warto tam zobaczyć i dlaczego trzeba tam pojechać.

Gdzie leży Warmia?

Przez to, że Warmia znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, wiele osób myli ją z Mazurami. To nie jest tak, że każde miasto w województwie leży na Mazurach, albo w krainie, którą chciałoby się nazywać Warmiomazurami.

Warmia to kraina historyczna, od pradziejów zamieszkiwana przez pruskie plemię Warmów. Jej granice w postaci znanego nam dziś trójkąta zostały wyznaczone w XIII w. jako wyłączne ziemie biskupów. Była to trzecia część ustanowionej przez legata papieskiego diecezji warmińskiej - reszta diecezji należała do Krzyżaków.

Przez 10 dni poruszaliśmy się, spaliśmy i zwiedzaliśmy miejscowości położone w granicach historycznej Warmii. Zwiedziliśmy wszystkie warmińskie miasta - od Fromborka i Braniewa, przez Pieniężno, Ornetę, Dobre Miasto, Olsztyn, Lidzbark Warmiński po Barczewo, Jeziorany, Bisztynek, Biskupiec i Reszel. Warmia graniczy z Mazurami i dwiema mniej znanymi krainami: Powiślem i Barcją, do których pewnie niedługo też zawitamy. Jak zabrać się do zwiedzania Warmii?

Ruszamy na Warmię - tylko gdzie leży Warmia?

Warmia to historia plemion pruskich

Gdy rozpoczęliśmy zwiedzanie i oswajanie się z Warmią, pierwszą rzeczą, na jaką musieliśmy się przestawić to to, że Warmia nie zawsze była polska. Ba, przed II wojną światową polska była przez krótki okres swojej historii - tylko przez 300 lat.

Warmię powinno się poznawać od historii plemion pruskich, które dawno temu zamieszkiwały ten region świata. Były to różne plemiona: Pomezanie, Pogezanie, Natangowie, Sambowie, a wśród nich też Warmowie. Historia tych plemion jest okrutna. Warmów na przykład podbili Krzyżacy. Ale Krzyżacy przegrali wojnę trzynastoletnią z Polską i musieli oddać część ziem, tzw. Prusy Królewskie, królowi polskiemu.

Dlatego dopiero od 1466 roku historia Warmii splata się z historią Polski. Trwa to przez ok. 300 lat, do pierwszego rozbioru Polski, kiedy Warmia wchodzi pod zabór pruski. Potem, po I wojnie światowej Warmia pozostaje pod panowaniem Niemiec, a zostaje znów przyłączona do Polski dopiero po II wojnie światowej.

Stopień skomplikowania spraw narodowościowych i etnicznych, odcienie szarości i niuanse są materiałem na osobny podręcznik. Taki, jak "Dziedzictwo Ziem Pruskich. Dzieje i kultura Warmii i Mazur" pod red. prof. Izabeli Lewandowskiej, który od powrotu z Warmii pilnie studiuję.

Polska Warmia to działania biskupów warmińskich

Wróćmy na chwilę do Krzyżaków. Decyzją papieża Krzyżacy część podbitych terenów przekazali biskupom warmińskim, a Ci, jeszcze kawałek oddali kapitule warmińskiej. To dlatego dziś część zamków na Warmii jest zamkami biskupimi, a część - zamkami kapitulnymi. Żeby było zabawniej, pierwszym biskupem warmińskim był właśnie Krzyżak - Anzelm.

Najtrudniej było mi sobie wyobrazić co to znaczy, że biskupi warmińscy mieli na Warmii władzę kościelną i świecką. W praktyce można to opisać tak, że byli książętami tych ziem. Pod rządami biskupów wiele się na Warmii zmieniło. Przede wszystkim budowali swoje zamki i katedry, kościoły i kaplice. Tworzyli kalwarie, administrowali i nadawali łany chłopom, żeby ci uprawiali ziemię.

Główną katedrą biskupów warmińskich była katedra we Fromborku, na Wzgórzu Katedralnym. Ale nie mieszkali tam, bo wygodniejszą siedzibę mieli w Lidzbarku Warmińskim. W ich dobrach był też Olsztyn, gdzie także mieszkali i gdzie też jest katedra.

Ślady biskupów warmińskich znajdziesz w warmińskich zamkach, w kościołach, oraz w miejscowości Bałdy, gdzie są Wrota Warmii. Wrota otwierają Trakt Biskupów Warmińskich, który biskupi pokonywali, gdy przyjeżdżali z ziemi polskiej na Warmię i gdy obejmowali biskupstwo warmińskie.

Zamek Biskupów Warmińskich w Lidzbarku WarmińskimZamek Biskupów Warmińskich w ReszluHerb Warmii i Biskupów Warmińskich w kościele w BisztynkuBiskup Warmiński Wacław Leszczyński - obelisk na trakcie biskupim w BałdachBiskupi przekraczają Bramę Warmii w BałdachHerb Księstwa Warmińskiego i Biskupów Warmińskich w archikatedrze we FromborkuArchikatedra we Fromborku z grobowcami biskupów warmińskich

Warmia to Mikołaj Kopernik

Warmia to także Mikołaj Kopernik. A ja jestem z nim związana od dziecka. Mikołaj Kopernik to patron mojej szkoły podstawowej. Witałam się z nim codziennie, wchodząc szerokimi schodami na pierwsze piętro. Kto by pomyślał, że dwadzieścia lat później zetknę się z jego postacią w Olsztynie, Lidzbarku Warmińskim i Fromborku. Przez te główne miasta oraz mniejsze miejscowości przebiega samochodowy Szlak Kopernikowski.

Pomimo że astronom urodził się w Toruniu, to 40 lat swojego życia spędził na Warmii. Kopernik jest Warmiakiem i przez jego postać można świetnie poznawać Warmię. Bo raz, że był katolikiem, dwa - że kanonikiem warmińskim i bliskim współpracownikiem oraz lekarzem biskupów warmińskich, trzy - że kochał niebo, a mówią, że niebo nigdzie nie jest tak piękne, jak na Warmii.

Mikołaj Kopernik to postać wybitna, człowiek renesansu i skromny, pracowity człowiek. Już niedługo na blogu pokaże Cię Warmię widzianą przez pryzmat astronoma, który "Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię".

Najbardziej słynne przedstawienie Mikołaja Kopernika w Muzeum we FromborkuKasia na kawie z Kopernikiem w Wieży Wodnej we FromborkuGrób Mikołaja Kopernika w Archikatedrze we FromborkuPomnik Mikołaja Kopernika w Archikatedrze we FromborkuGrób Mikołaja Kopernika w Archikatedrze we FromborkuMikołaj Kopernik mieszkał na Warmii - Szlak KopernikowskiMikołaj Kopernik przed fontanną we FromborkuSelfie z Kopernikiem we FromborkuMikołaj Kopernik Warmiakiem - tablica w GietrzwałdzieWystawa o pobycie Mikołaja Kopernika na Warmii na zamku w OlsztyniePomnik Mikołaja Kopernika przed zamkiem w Olsztynie

Święta Warmia - od wielu pokoleń katolicka

Z auta samochodu co kilka kilometrów, czasem nawet częściej, widać przydrożne kapliczki. Na Warmii są ich tysiące! "Święta Warmia" - ten tytuł książki Szymona Dreja świetnie oddaje ducha Warmii. Święta, ponieważ w przeciwieństwie do ewangelickich Mazur, Warmia jest od wieków katolicka.

Szczególnie widać tu kult Matki Boskiej. Nie tylko w kapliczkach, ale też w kościołach i sanktuariach. Zawsze bardziej pociągały mnie małe, zagubione gdzieś w cichych miejscach kościółki. Ale gdy zobaczyłam sanktuarium w Krośnie, Stoczku Klasztornym, Głotowie, Gietrzwałdzie czy w Chwalęcinie, nawet ja nie potrafiłam oprzeć się ich urokowi.

Warmińskie Kapliczki - GietrzwałdWarmińskie Kapliczki - BraniewoWarmińskie Kapliczki - GietrzwałdWarmińskie Kapliczki - KrosnoŚwięta Warmia - sanktuarium w Stoczku KlasztornymŚwięta Warmia - sanktuarium w BraniewieŚwięta Warmia - sanktuarium w Krośnie koło Ornety

Warmińska gwara - mowa, która już prawie wyginęła

Wspomniałam już wcześniej o sprawach etnicznych i narodowościowych. To wątek, który trudno zrozumieć. Ludzie na Warmii przywiązani byli głównie do samej Warmii. Czuli tożsamość z miejscem, w którym mieszkali i żyli. Dziś, gwarę warmińską mało kto pamięta, bo - podobnie jak gwara kociewska czy język kaszubski - w czasie zaborów, wojen i ciemnego okresu komunizmu - była skutecznie niszczona i zakazywana.

Gwarę pamięta jeszcze Edward Cyfus - autorytet warmiński. Pan Edward pisze, mówi i gdzie tylko może propaguje warmińską gwarę i regionalne tradycje. To jego upór i pomysłowość sprawiła, że gwara warmińska w maju 2016 roku została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego jako nośnik tradycji ustnych.

Nie wiemy jakie będą dalsze losy warmińskiej gwary, która do złudzenia przypomina gwarę kociewską. Ale z zainteresowaniem będziemy śledzić ten temat, a Tobie polecamy poszukać jej śladów, gdy będziesz jeździć po regionie. Na przykład  w Gietrzwałdzie w Warmińskiej Chałupie poznasz warmińskie słówka i posłuchasz o tym jak kiedyś tu się żyło.

Edward Cyfus - jeden z ostatnich Warmiaków mówiących gwarą warmińskąEdward Cyfus - jeden z ostatnich Warmiaków mówiących gwarą warmińskąEdward Cyfus - prezentuje skarby na poddaszuGietrzwałd - w warmińskiej chałupie nauczysz się słówekGietrzwałd - w warmińskiej chałupie nauczysz się słówekGietrzwałd - w warmińskiej chałupie nauczysz się słówekGietrzwałd - w warmińskiej chałupie nauczysz się słówek

Warmińska symbolika i warmińskie pamiątki

Nie tylko warmińska gwara jest w rozsypce. Zjechaliśmy całą Warmię, żeby znaleźć prawdziwie warmińskie pamiątki. Szukaliśmy takich, które nie pochodzą z Chin (!), które są produkowane ręcznie na Warmii i które nawiązują do tradycyjnych warmińskich symboli. Szukaliśmy takich, które znamy z terenów Kaszub i Kociewia. Niestety, z tego co wiemy, na Warmii jeszcze nikt tych wzorów nie skatalogował, nie opisał i nie wydał w ogólnodostępnej formie.

Gdy straciliśmy już wszelką nadzieję, niespodziewanie zajechaliśmy do domu Krystyny Tarnackiej. Pani Krystyna mieszka w Lidzbarku Warmińskim i tworzy rzeczy niezwykłe. To u niej pierwszy raz zobaczyliśmy warmińskie wzory na pięknych kolorowych czepcach, kubki i talerze zdobione złocistymi kwiatami krokosza barwierskiego. 

Znaleźliśmy tu też pamiątki, które powinien przywozić do domu każdy turysta odwiedzający Warmię: ręcznie malowane, drewniane Warminki w kolorach tradycyjnej Warmii z czepcowym złocistym wzorem na głowie. Warminki to dobry pomysł na tradycyjną pamiątkę dla dorosłych. A dla dzieci? Pani Krystyna proponuje lniane "Warmyszy" i trochę mniejsze "Warmyszki". Bardzo nam się spodobały. Będziemy je pokazywać na naszym spotkaniu podróżniczym pt. "Ruszamy na Warmię!":

Warminki i Warmyszy od Krystyny Tarnackiej - super pamiątki z WarmiiWarmyszki od Krystyny Tarnackiej - super pamiątki z WarmiiKubki, talerze z warmińskimi wzorami czepcowymi i konikiPisanki z warmińskimi wzorami czepcowymi od Krystyny TarnackiejPiękne warmińskie czepce Krystyny TarnackiejPiękne warmińskie czepce Krystyny Tarnackiej

Dzisiejsi Warmiacy - Gościnni Mieszkańcy

Wymieniłam już wiele elementów, z którymi kojarzy nam się Warmia. Ale najważniejsze zostawiłam na koniec. Warmia to ludzie. I tu chyba przeżyliśmy największe zaskoczenie. Bo przecież prawdziwych Warmiaków już prawie nie ma. Dzieła zniszczenia dokonała Akcja "Wisła" w 1947r., w czasie której pozostałych Warmiaków całkowicie wysiedlono, a na ich miejsce przesiedlono ludzi z Bieszczad i ze wschodu.

I po wielu latach dzieje się rzecz niesłychana - Ci ludzie, których rodzice pochodzą z różnych regionów, mówią, że Warmia, to ich dom, że czują się Warmiakami. Że należy się szacunek tym, którzy tu kiedyś mieszkali i że dzisiejsi Warmiacy chcieliby, żeby Warmia wreszcie była odróżniana od Mazur. Nie mogliśmy się oprzeć i ze spotkanymi osobami zaczęliśmy nagrywać mikro-wywiady, zadając im 4 proste pytania o Warmię. Nikt nam nie odmówił! Co mieszkańcy myślą o Warmii? Dowiesz się śledząc kolejne artykuły na naszym blogu!

Sebastian Mierzyński - opowiadał nam o Warmii i Koperniku na Zamku w OlsztynieWojciech Gudaczewski - pokazał nam piękno GietrzwałduKrystyna Szter - przybliżyła nam historię synagogi w BarczewieRita Kostka - opowiadała nam o warmińskich wartościach Wiesław Borowski - podzielił się z nami fotograficzną pasjąKacper Rzewczyk - opowiedział nam o zamku w ReszluArtur Galicki - opowiedział nam reszelskich inicjatywachKarol Siatłowski - pokazał Reszel i reszelskie organyPan Damian opowiedział nam o zamku w Lidzbarku WarmińskimPan Paweł i ksiądz Krzysztof  - pokazali nam Stoczek KlasztornyAndrzej Grabowski - przybliżył wszystkie tajemnice BisztynkaPani Izabela opowiedziała nam o Oranżerii w Lidzbarku WarmińskimKsiądz Jan Pietrzyk pokazał nam skarby w parafialnym muzeumPan Wojtek zaprosił na pyszne lodyZenon wypożyczył nam kajaki i dał możliwość nabrania dystansu do życiaKrystyna Tarnacka pokazała nam warmińskie wzory i pamiątkiMarcelina opowiedziała nam o JezioranachPanie Ania i Beata pokazały nam skansen w Dobrym MieścieMariusz opowiedział o wojskach napoleońskichZosia zabrała nas na fascynujący spacer po PieniężnieTadeusz wspaniale opowiadał o Koperniku i Fromborku

Gdzie nocować na Warmii?

Często prosisz nas o polecenie najlepszego miejsca na nocleg. To trudne - standard noclegów szybko się zmienia, a i każdy ma inne oczekiwania. My zwykle wybieramy agroturystyki, prywatne pokoje, a ostatnio także apartamenty w prywatnych mieszkaniach. Sami od wielu lat korzystamy z serwisu rezerwacyjnego Booking, sugerując się opiniami innych użytkowników. Ten serwis stał się dla nas tak pomocny, że przystąpiliśmy do jego programu partnerskiego. Teraz kiedy zamawiasz nocleg przez Booking i zrobisz to przez nasz link polecający, to serwis przekaże nam prowizję od każdego opłaconego przez Ciebie noclegu. Będzie nam ogromnie miło, jeśli będziesz korzystać z naszego linku polecającego za każdym razem, gdy rezerwujesz nocleg. W ten sposób bardzo pomożesz Fundacji Ruszaj w Drogę! i przyczynisz się do promowania turystyki w Polsce.


Co warto zobaczyć na Warmii?

Trzymam w ręku plan wizyty i jak zwykle nie mogę uwierzyć, że to wszystko zrobiliśmy w 10 dni. Chłonęliśmy Warmię jak gąbka. Jej historię i urodę. Jej klimat. Nie policzę, ile osób spotkaliśmy na swojej drodze i ile usłyszeliśmy od nich historii. To pasjonaci swojego regionu i miejscowości, w których mieszkają.

Chcesz przekonać się co przeżyliśmy na Warmii? Przyjdź na naszą warmińską prezentację w Trójmieście i okolicach.

Masz za daleko i nie masz tyle czasu? W takim razie przewijaj tę stronę dalej, posłuchaj naszej audycji o Warmii w Radio Gdańsk, zobacz jak relacjonowaliśmy naszą wizytę na żywo i poczytaj nasze przewodniki. Tylko uwaga, wszystkie mocno wciągają! Ostrzegałam ;)
W telegraficznym skrócie przedstawiam Ci jeszcze miejsca, które widzieliśmy i które możemy Ci polecić:
  • Bałdy - trakt biskupi i Kiermas Warmiński
  • Barczewo - miasto, synagoga i kościoły
  • Biskupiec - miasto i kolekcja aparatów 
  • Bisztynek - miasto i Diabelski Kamień 
  • Braniewo - miasto, sanktuarium i amfiteatr
  • Butryny - kościół i muzeum parafialne 
  • Dobre Miasto - miasto, lody, skansen miejski 
  • Frombork - miasto, port, archikatedra, wieża wodna, szpital Św. Ducha 
  • Gietrzwałd - sanktuarium, miasto, quest kopernikowski, Warmińska Chałupa 
  • Głotowo - sanktuarium i kalwaria 
  • Jeziorany - miasto, galeria sztuki i pamiątek 
  • Krosno - sanktuarium 
  • Kudypy - Izba Tradycji Hubertówka 
  • Lidzbark Warmiński - zamek, miasto, Oranżeria, spływ Łyną 
  • Olsztyn - stare miasto, zamek, Jezioro Ukiel 
  • Orneta - galeria, podziemia, miasto 
  • Pieniężno - miasto i klasztor
  • Reszel - miasto, zamek i punkty widokowe 
  • Stoczek Klasztorny - sanktuarium 

Więcej o Warmii w social mediach

Więcej informacji o miejscach, które wymieniłam powyżej znajdziesz już teraz w naszej relacji na żywo i na pocztówkach z podróży, które wysyłaliśmy kilka razy dziennie na naszego Facebooka. Maciej zebrał je wszystkie do jednego albumu  "Ruszamy na Warmię!" na Facebooku i teraz możesz je wszystkie przeklikać:

Ruszamy na Warmię!

Ruszaj w Drogę. 10,375 likes · 391 talking about this. Blog Kasi i Macieja. Podróżujemy po Polsce i promujemy najlepsze atrakcje. Piszemy, fotografujemy,...

Nadawaliśmy jeszcze trochę na Instagramie i Snapchacie (ruszajwdroge). Warmińskie ciekawostki znajdziesz też na naszym profilu na Twitterze :




Posłuchaj jak opowiadamy o Warmii

Zrobimy prezentację podróżniczą o Warmii w naszym klubie pt. "Ruszamy na Warmię!" i będziemy o Warmii opowiadać na spotkaniach w Trójmieście i okolicach.
 
Zanim jednak pojawi się pierwsze podróżnicze spotkanie o Warmii trochę czasu minie. Jeśli chcesz, to możesz posłuchać jak opowiadaliśmy o Warmii w sobotę 23 lipca w Radio Gdańsk. Byliśmy gośćmi audycji Beaty Szewczyk  "Nie śpij zwiedzaj z Radiem Gdańsk" poświęconej Warmii. Razem z nami o Warmii opowiadał jeszcze Tadeusz Kochański z Fromborka. Edward Cyfus z Giław i Justyna Szostek z Olsztyna. Warto posłuchać!


Czy Warmia pojawi się na naszym blogu?

A na blogu napiszemy kolejne artykuły o regionie.Mamy już wstępne szkice do relacji z warmińskich miast, galerię najpiękniejszych warmińskich krajobrazów, wycieczkę śladami Kopernika na Warmii , wycieczkę po Fromborku i artykuł o Warmii oczami jej dzisiejszych mieszkańców. A w kolejnym etapie złożymy to wszystko w jeden internetowy przewodnik i opiszemy w nim nasze pomysły na 1-dniowe wycieczki po Warmii.

Ciekawa jestem, o czym najpierw chciałbyś poczytać?

A może znasz miejsca, które powinniśmy jeszcze na Warmii zobaczyć?

Udostępnij tę relację na Facebooku - pokażmy znajomym, że warto pojechać na Warmię :)

Wiemy co warto zobaczyć na Warmii! Czy Warmia jest wyjątkowa?

Warmia to Mikołaj Kopernik, historia Prus, przydrożne kapliczki, biskupi, gwara warmińska i gościnni mieszkańcy. Czy warto tu spędzić wakacje?
5 Komentarze

Zostaw po sobie ślad. Daj znać co o tym myślisz :)

  1. Będę śledzić Wasz cykl o Warmi. Przyda mi się w sierpniu bo to właśnie na Warmię jadę w tym roku :)

    OdpowiedzUsuń
  2. Z Dobrego Miasta można przywieźć kilogramy krówek :D Warmię już zaczęłam powoli odkrywać, ale ciągnie mnie, by wybrać się tam rowerem.

    OdpowiedzUsuń
  3. no niestety Kopernik Warmiakiem nie był, to przekłamanie, poczytajcie sobie historię i nie żyjcie nagłówkami, a zdjęcia przy kapliczce winszuję... szacunek...

    OdpowiedzUsuń
  4. Świetny post z garścią wartościowych informacji dla gości Olsztyna. Aż chce się czytać!

    OdpowiedzUsuń
  5. Będąc we Fromborku zwłaszcza w weekend warto zobaczyć Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika, który znajduje się niespełna 2 km na południe od Wzgórza Katedralnego w miejscowości Ronin, na najwyższym wzniesieniu w okolicy zwanym Górą Żurawią, na brzegu domniemanego krateru meteorytowego. W każdą sobotę / oprócz Wielkiej Soboty/ są Nocne pokazy nieba - o której godzinie najlepiej sprawdzić na stronie,oczywiście najlepszy widok jest gdy niebo jest bezchmurne i nie ma pełni.

    OdpowiedzUsuń
Nowsza Starsza

Pssst, zobacz też nasze książki z pomysłami na wycieczki po Polsce :)

Dziękujemy, że czytasz naszego bloga. Czy wiesz, że piszemy i wydajemy też przewodniki po Polsce? To niezwykłe książki do samodzielnego zwiedzania z gotowymi planami spacerów, szlaków i samochodowych wycieczek na 1 dzień. To gotowe przepisy na udaną majówkę i wakacje w Polsce. Są jak dobry przyjaciel, który poprowadzi Cię za rękę. E-booki wysyłamy natychmiast, do zestawów książek dajemy super gratisy, a zamówienia wysyłamy codziennie koło południa - nawet jutro mogą już być u Ciebie. I jeszcze darmowa dostawa dla każdego zamówienia od 120 zł!

Przewodnik Ruszaj w Bieszczady - książka i e-book
Przewodnik Ruszaj w Bieszczady - książka i e-book
Przewodniki po Polsce od Ruszaj w Drogę! - praktyczne i przydatne
Przewodniki po Polsce od Ruszaj w Drogę! - praktyczne i przydatne
Formularz kontaktowy