Skansen Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń

Na Skansen Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń natknąłem się w trakcie mojej zeszłorocznej wizyty w Toruniu. Skansen ten prowadzony jest od stosunkowo niedawna przez Toruńskie Towarzystwo Fortyfikacyjne, które jest organizatorem zwiedzania i wykonuje prace utrzymaniowe, konserwujące. W skansenie tym znajduje się unikatowa na skalę europejską eksperymentalna bateria pancerna AB IV.



Skansen ten jest kolejnym przykładem z niewielu tych szczególnych przypadków, w których to zebrała się grupa zainspirowanych osób i postanowiła wziąć sprawy z swoje ręce i zrobić coś z niszczejącymi obiektami. To między innymi o nich pisałem w swoim wpisie Ocalić od zapomnienia. Zachowanie to zasługuje na uznanie.

Miłośnicy fortyfikacji poświęcając swój prywatny czas doprowadzili do powstania skansenu na terenie, który zdecydowanie nie był przyjazny turystom. Jeszcze w 2004 roku cały teren skansenu był systematycznie rozkradany przez złomiarzy, dewastowany przez wandali, a wnętrza obiektów zaśmiecane. Istniała realna obawa rozkradzenia unikatowych wież artyleryjskich i pozostałości wyposażenia obiektów.




Wobec tego, po połączeniu sił, kilku zapaleńcom z Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji udało się doprowadzić w maju 2004 roku do zgody prezydenta miasta na wydzierżawienie obiektu i przekazania pod opiekę Towarzystwu. Dzięki temu możliwe stało się uporządkowanie terenu wokół baterii, odkopanie jej zaśmieconych pomieszczeń i zabezpieczenie przed wandalami.

Dookoła baterii AB IV został utworzony skansen, w którym gromadzone są powoli liczne mniejsze obiekty zwożone z różnych zakątków Polski, związane z Twierdzą Toruń.

Obecnie skansen tworzą między innymi:
• Bateria doświadczalna AB IV
• Schron amunicyjny SLB
• Bateria półpancerza SLB dla trzech armat 100 mm
• Polski składany schron bierny z 1966 roku SBF-180
• Radziecki schron obserwacyjno-bojowy SPS-2m

Doświadczalna Bateria Pancerna AB IV



Najciekawszy obiekt skansenu, czyli Bateria AB IV została wybudowana w roku 1895 w zewnętrznym pierścieniu Twierdzy Toruń, 3 kilometry od rdzenia centralnego.



Więcej informacji o twierdzy Toruń na moim blogu w Twierdza Toruń.

Bateria AB IV była częścią niemieckiego eksperymentu i jej celem było przetestowanie układu pomieszczeń oraz sprawności wieży pancernej z armatą kalibru 105 mm.

We wnętrzu baterii znalazło się tylko jedno pomieszczenie magazynowe na amunicję. Układ pomieszczeń był doświadczalny i pozostałe pomieszczenia najprawdopodobniej miały być dobudowane później – wyprowadzono tylko początki korytarzy i zamurowano je ścianami z cegły.



Ze względu na swój eksperymentalny charakter, Bateria AB IV jest jedynym takim obiektem w Europie. Zastosowane rozwiązania w baterii AB IV uznano zapewne za błędne, gdyż powstające później obiekty miały odmienny układ pomieszczeń, a także znacznie przebudowaną wieżę. Bateria nigdy nie brała udziału w żadnych działaniach bojowych, a o jej eksperymentalnym charakterze świadczy także to, że w pobliżu wybudowano baterię półpancerną 10 cm ze schronami amunicyjnymi, która to miała zapewnić należytą ochronę terenu.

Do unikatowych obiektów na terenie skansenu zaliczyć także można polski schron bierny SBF-180 z 1966 roku wykonany z blachy falistej, zmontowany i wkopany na terenie skansenu w 2007 roku. Służył on jako schronienie dla 4-6 żołnierzy, a w jego wnętrzu znalazły się 4 prycze, szafki, stoliki oraz układ filtrujący powietrze. W czasie gdy zwiedzałem skansen był on już odrestaurowany i przygotowany do zwiedzania.





Więcej zdjęć ze skansenu:





Na uwagę zasługuje też pojazd pancerny jednego z członków Towarzystwa



---

Prace w skansenie są praktycznie cały czas prowadzone, dodawane są nowe eksponaty, trwają prace odrestaurowujące istniejące obiekty. Ostatnio m.in. odkopano baterię AB IV z tylnej strony, zabezpieczono jej stropy i ściany, wkopano schron typu Żbot. Z roku na rok skansen powiększa się.

W skansenie trwają tez prace nad uruchomieniem wieży baterii AB IV. W czasie mojej wizyty mechanizm wieży wymagał jeszcze solidnego odrdzewienia i rozruszania. Jeśli udałoby się ją uruchomić, Skansen Fortyfikacji Pancernej w Toruniu byłby pierwszym miejscem, gdzie można zobaczyć uruchomioną wieżą bojową.

Ogrom prac wykonywanych w skansenie można zaobserwować na stronie ze zdjęciami Skansenu Fortyfikacji Pancernej, gdzie w 2004 roku widać całkowicie zasypaną i zaśmieconą baterię.

Co wydaje się optymistyczne, widać, że prace te są doceniane – w zeszłym roku udało się podpisać umowę z miastem na dzierżawę baterii na kolejne 15 lat, co z pewnością pozwoli na prowadzenie jeszcze intensywniejszych prac nad podniesieniem atrakcyjności skansenu.

Na terenie skansenu z powodzeniem organizowane są zloty miłośników fortyfikacji oraz Europejskie Dni Dziedzictwa Narodowego.



Zwiedzanie skansenu możliwe jest w każdą niedzielę od kwietnia do września od 10 do 14. Bilety kosztują symboliczne 5 zł i 2.5zł ulgowe. Cały koszt ze sprzedaży biletów przeznaczany jest na prace renowacyjne w skansenie.

Dobrze jest też wiedzieć, że można przeznaczyć 1 % podatku na rzecz towarzystwa ;)